НОТАРИАТДА ЯНГИ БОСҚИЧ

Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Нотариат институтини янада ривожлантириш ҳамда соҳага замонавий ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этишга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарори хусусида

           Айтиш жоизки, мамлакатимиз президенти томонидан чиқарилган ушбу қарор Нотариатда янги босқич: ислоҳотларнинг сиёсий аҳамияти ва жамият ҳаётидаги ўрнини белгилаб бера олади.

Сўзимиз аввалида, Нотариат нима, деган саволга тўхталиб ўтсак. Нотариат, бу – ҳуқуқий жараёнларни расмийлаштириб, уларнинг ҳақиқийлиги ва ишончлилигини тасдиқлаб берувчи давлатга оид тизим. Жумладан, битимлар, васиятнома, ишончнома, мулк олиш-сотиш каби ҳужжатларни расмийлаштиради. Шунингдек, фуқаролар ҳуқуқларини ҳимоя қилади, ҳужжатларнинг ҳуқуқий кучга эга бўлишини таъминлайди. Оддий тилда тушунтириладиган бўлса, Нотариат инсонлар ўртасидаги муносабатларни ҳуқуқий асосда мустаҳкамлаб беради.

Ўзбекистонда охирги йилларда амалга оширилаётган ислоҳотлар давлат бошқарувини ислоҳ қилиш, фуқаролар ҳуқуқларини таъминлаш ва адолатни мустаҳкамлашга қаратилган кенг қамровли жараён эканлиги барчага маълум. Президентимизнинг Нотариат институтини янада ривожлантиришга оид ушбу қарори соҳада чуқур технологик модернизация ва ҳуқуқий янгиланишларни белгилаб берди.

Қарорга кўра, 2026 йил 1 мартдан бошлаб, нотариуслар айрим низосиз талаблар бўйича ижро хатларини ёзиш ваколатига эга бўлади. Бу фуқаролар ва тадбиркорларнинг судга бормасдан,  тез ва қулай ҳуқуқий ечим олиши имконини яратади. Судларнинг юки камаяди, фуқароларнинг адолатга етишиши тезлашади.

Янги қарорга кўра, ижара тўлови ёки коммунал қарзлар каби оддий масалаларни энди нотариус орқали ҳал қилиш мумкин бўлади. Бу одамларнинг вақтини тежайди, ташвишини камайтиради. Шу билан бирга, ҳуқуқий маданиятнинг ҳам ошишига ёрдам беради.

Қарордаги яна бир муҳим жиҳат – нотариуслар учун ёш чегарасининг 70 ёшгача кўтарилиши. Бу ўз соҳасида катта тажрибага эга мутахассисларнинг фаолиятни давом эттиришига шароит яратади. Бироқ, бу  чекловсиз эмас: Олий малака комиссияси суҳбати орқали малакани тасдиқлаш талаб этилади.

Шу билан бирга, нотариус бўлишни истаганлар учун ягона танлов жараёнини жорий этиш  тизимни очиқ, адолатли ва замонавий ахборот технологияларига асосланган ҳолга келтиради. Тест синовлари, амалий топшириқлар ва электрон платформалар орқали баҳолаш бевосита коррупция хавфини камайтиради, ҳақиқий билим ва малакага асосланган танловни таъминлайди.

Ушбу қарор нотариат соҳасида рақамлаштиришни кучайтириб, жараёнларнинг очиқ ва шаффофлигини таъминлайди. Бу эса ўз-ўзидан фуқароларнинг тизимга бўлган ишончини янада орттиради.

2025–2027 йилларга белгиланган “йўл харитаси” бевосита, нотариат тизимини тўлиқ рақамлаштиришга қаратилган.

Маълумки, 2025 йил 1 декабрдан бошлаб, никоҳ шартномалари электрон базада мажбурий сақланган. Нотариал ҳаракатларнинг аудио ва видеоёзувлари ҳам тизимга бириктирилган. Бу, албатта, келгусидаги низоларнинг олдини олиб, жараёнларнинг шаффофлигини таъминлаб келди.

2026 йил 1 январдан эса фуқароларнинг шахсини идентификация қилишда биометрик маълумотлардан фойдаланиш тизими йўлга қўйилиши белгиланган. Бу, албатта, замонавий, хавфсиз ва тезкор хизмат кўрсатиш йўлидаги катта қадамдир.

Мазкур қарор орқали кўчмас мулк билан боғлиқ жараёнлар, яъни бир дарча ва автоматлаштириш тамойили борасида ҳам эътибор кучайтирилиши кўзда тутилган. Қарорга кўра, 2026 йилдан бошлаб, кўчмас мулкка оид барча битимлар нотариус орқали автоматик тарзда давлат рўйхатидан ўтказилади. Бу амалиётнинг жорий этилиши натижасида солиқ, энергия, сув таъминоти ва бошқа тизимлар ўртасидаги маълумот алмашинувини автоматлаштиради. Мулкдорлар учун ортиқча сарсон-саргардонликлар камаяди. Ва асосан, коррупция эҳтимоли йўқолади. Бу “бир дарча” тамойилининг амалдаги яна бир намунасидир.

Президентимизнинг ушбу қарори фақат нотариат соҳасини тартибга солиш билан чекланмайди. У, энг аввало, фуқароларнинг давлат органларига ишончини мустаҳкамлаш, ҳуқуқий хизматларнинг сифатини ошириш ва давлат бошқарувини замонавийлаштиришга қаратилган. Айниқса,  тадбиркорларнинг ишончини оширади, фуқаролар ҳуқуқларини кафолатлайди ва мамлакатнинг рейтингига ижобий таъсир кўрсатади.

Нотариат ҳақидаги ушбу янги қарор мамлакатда олиб борилаётган кенг қамровли ҳуқуқий ислоҳотларнинг яна бир муҳим ҳалқаси, десак адашмаган бўламиз. Зеро, бу инсон ҳуқуқлари, бизнес эркинлиги, тезкор ва адолатли хизмат кўрсатиш, давлат ва фуқаро ўртасидаги ўзаро ишончни кучайтиришга хизмат қилади.

Тубдан янгиланиб, рақамлаштирилаётган нотариат тизими бевосита бугунги Ўзбекистоннинг янги қиёфасини намоён этади. Шубҳасиз, мазкур ислоҳотлар амалга ошган сари юридик хизматлар бозорида рақобат ошади, хизмат сифати яхшиланади. Энг муҳими, фуқароларнинг ҳуқуқий ҳимояси янада мустаҳкамланади.

Нодирбек Файзиев,

Бухоро вилоят суди раиси ўринбосари

Феруз Шарапов,
Бухоро вилоят суди жамоатчилик ва ОАВ билан алоқалар

 бўлими бош консультанти.

ФУҚАРОЛАР ВА ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИНИНГ ҲУҚУҚЛАРИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШДА ЯНГИ ДАВР: МАЪМУРИЙ СУДЛАРНИНГ РОЛИ ВА ЗАМОНАВИЙ МЕХАНИЗМЛАР

Ҳар қандай ҳуқуқий давлатнинг асосий вазифаларидан бири бу – фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ҳамда қонуний манфаатларини самарали ҳимоя қилишдан иборатдир. Бу мақсадга эришишда суд-ҳуқуқ тизимининг мустақиллиги ва самарадорлиги муҳим аҳамият касб этади.

Ўзбекистонда охирги йилларда суд ислоҳотлари изчил давом эттирилмоқда. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил 30 январда қабул қилинган “Фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини суд орқали ҳимоя қилишнинг замонавий механизмларини жорий этиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-33-сонли қарори айнан фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилишда суд тизимини такомиллаштиришга қаратилган. Ушбу ҳужжат орқали маъмурий судлар фаолиятини такомиллаштириш, низоларни ҳал этишнинг замонавий механизмларини жорий қилиш ва одил судловга эришиш имкониятларини кенгайтириш назарда тутилган.

Шунингдек, қарорда давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилишни янги босқичга олиб чиқиш, суд-ҳуқуқ тизимидаги ислоҳотларнинг самарадорлигини ошириш ва маъмурий судларнинг фаолиятини такомиллаштириш бўйича аниқ вазифалар белгилаб берилган.

Қарорда таъкидланганидек, сўнгги йилларда маъмурий судлар томонидан кўрилган ишлар орқали фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари самарали ҳимоя қилиб келинган бўлиб, маъмурий судлар томонидан кўриб чиқилган жами 120 мингга яқин ариза ва шикоятларнинг 57 фоизи қаноатлантирилганлиги фуқароларнинг давлат органларига бўлган ишончини оширишга хизмат қилганлигидан далолат беради.

Қабул қилинган мазкур қарорда, маъмурий судлар фаолиятини такомиллаштиришнинг асосий йўналишлари ҳам аниқ белгилаб қўйилган. жумладан, улар қуйидагилардир:

-давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларининг ишончли ва самарали ҳимоя этилишини устувор равишда таъминлаш;

-фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини тиклашда суднинг фаол иштироки принципини қўллаш механизмларини кенгайтириш;

-давлат органлари ва мансабдор шахсларнинг фаолияти устидан самарали суд назоратини ўрнатиш;

-маъмурий суд ишларини юритишда низоларни судгача ҳал қилиш механизмларини такомиллаштириш;

-фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилишда маъмурий судларнинг ролини кучайтириш орқали аҳолининг суд тизимига бўлган ишончини янада ошириш;

-давлат органлари томонидан суд қарорлари ижро этилиши устидан назоратнинг таъсирчан механизмларини тўлиқ жорий этиш;

-маъмурий юстиция тизими ривожланган давлатлар тажрибаси асосида маъмурий судлар фаолиятини такомиллаштириб бориш.

Бундан ташқари, қарорга кўра, давлат органи мансабдор шахси ёки унинг вакили суд мажлисида мажбурий иштирок этиши ҳамда маъмурий суд ишларини тезкор ва сифатли кўриб чиқиш мақсадида дастлабки эшитув институти жорий этилиши назарда тутилган.

Давлат органи вакилларининг суд мажлисларида мажбурий иштироки бу давлат идораларининг ўз қарорлари ва ҳаракатлари учун жавобгарлигини оширишга хизмат қилади. Бугунги кунга қадар айрим ҳолларда давлат органлари мансабдор шахслари суд мажлисларида иштирок этмаслиги сабабли фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ўз ҳақ-ҳуқуқларини ҳимоя қилишда айрим қийинчиликларга дуч келаётган эди. Эндиликда эса мазкур талаб давлат органлари мансабдор шахслари ёки уларнинг вакиллари судга тушунтириш бериш мажбуриятини олишга, фуқаролар ва тадбиркорлар билан давлат идоралари ўртасидаги низоларни холис ва адолатли ҳал этишга ва суд қарорларини бажариш устидан кучли назорат ўрнатишга хизмат қилади.

Қолаверса, агар мансабдор шахс ёки унинг вакили суд муҳокамасига келмаса ва бу ҳеч қандай узрли сабаб билан асосланмаса, суд томонидан унга нисбатан жарима чоралари қўлланилиши ҳам назарда тутилган.

Қарорда, шунингдек, дастлабки эшитув институти жорий этилиши белгиланганлиги маъмурий судда иш юритишнинг янги механизми бўлиб, бу принцип ишларнинг тезкор ва сифатли кўриб чиқилишини таъминлашга қаратилган. Яъни дастлабки эшитув институтининг жорий қилиниши аризачи ва жавобгарнинг эътирозларини аниқлаштириш, далилларни такдим этиш ва расмийлаштириш тартибини соддалаштириш ҳамда суд муҳокамасини тезлаштириш, ортиқча бюрократик жараёнларни қисқартириш орқали маъмурий суд ишларини сифатли ва самарали кўриб чиқиш ҳамда фуқаролар ва тадбиркорларнинг одил судловга эришиш имкониятини янада оширади.

Бундан ташқари, қарорда халқаро тажрибадан келиб чиққан ҳолда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқларини тиклашда судларнинг фаол иштирок этиши принципи кенгайтирилиши таъкидланган.

Ушбу принципга мувофиқ, маъмурий судлар низоларни кўриб чиқишда фақат даъвогар ва жавобгарнинг келтирган далиллари билан чекланиб қолмай, ўз ташаббуси билан қўшимча далиллар тўплаш ва таҳлил қилиш ҳуқуқига ҳам эга бўлади.

Хулоса қилиб айтганда, ушбу қарор фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини суд орқали ҳимоя қилиш тизимини тубдан такомиллаштиришга қаратилган бўлиб, суд тизимига замонавий ва халқаро тажрибага асосланган механизмлар жорий этилиб, фуқаролар ва тадбиркорлар учун ҳуқуқий ҳимоянинг самарадорлигини оширишга ва мамлакатда қонун устуворлигини таъминлашга хизмат қилади.

    А.Ахмедов

 Бухоро вилоят маъмурий суди раиси

ЎЗБЕКИСТОНДА СУД ТИЗИМИНИ РАҚАМЛАШТИРИШ

 ВА СУНЪИЙ ИНТЕЛЛЕКТ ЖОРИЙ ЭТИШ БЎЙИЧАЯНГИ ҚАДАМЛАР

Мамлакатимизда сўнгги саккиз йил давомида фуқаро ва юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини суд орқали ҳимоя қилиш, одил судлов самарадорлигини таъминлаш, бузилган ҳуқуқларни суд орқали тиклаш имкониятларини кенгайтириш борасида қабул қилинган қонун, Фармон ва қарорлар эътиборга молик.

Қабул қилинган ҳужжатларнинг самарасини сўнги йилларда Ўзбекистон Республикаси судлари маъмурий биноларининг қиёфаси замон нафаси билан уйғунлашганлиги, аҳоли ва суд тизими ходимлари учун қулай шарт-шароитлар яратилганлиги, айниқса суд ходимлари ҳар томонлама қўллаб-қувватланаётганлигида ҳам кўриш мумкин.

Барча соҳалар қатори рақамли ва сунъий интеллект технологиялари суд тизимида ҳам жорий этилиши қувонарли ҳолат албатта.

Суд тизимида рақамли ва сунъий интеллект технологиялари жорий этилишида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил
21 августдаги “Судлар фаолиятига сунъий интеллект технологияларини жорий этиш орқали одил судловга эришиш даражасини ошириш ҳамда суд тизимининг моддий-техник таъминотини яхшилашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-140-сонли Фармони дастуруламал бўлиб ҳисобланиб, Фармонда бир қатор чора-тадбирлар ўрин олган.

Ушбу қадамлар «Рақамли Ўзбекистон — 2030» стратегиясида белгиланган вазифаларни амалга ошириш билан боғлиқ бўлиб, стратегиядаги чора-тадбирларнинг бир қисми сифатида судлар фаолиятидаги самарадорликни ошириш ва адолатли судловга эришиш имкониятларини кенгайтиришдан иборатдир.

Суд ишларини электронлаштириш, ҳужжатлар билан ишлашни соддалаштириш ва фуқароларга қулай хизматлар кўрсатиш, натижада суд жараёнларини бошдан-оёқ электрон шаклда юритилиши, судда иштирок этувчи шахслар суд биноларидан иштирок этмасдан, масофадан туриб иш юритиш имкониятлари берилиши одил судловга эришиш сифатини ва судга бўлган ишончни ошириш учун химзат қилади.

Фармонга кўра, 2025 йилнинг охирига қадар Тошкент шаҳрида тажриба тариқасида «Рақамли суд» концепцияси асосида суд ишлари юритилиб, буни амалга ошириш учун махсус ахборот тизимлари ва интерактив платформалар ишлаб чиқилади.

Судларда сунъий интеллект ёрдамида суд муҳокамаларининг тахминий натижаларини ва суд харажатларини автоматик равишда ҳисоблаш имкониятлари яратилади.

Рақамлаштириш натижасида келгусида суд ишлари тўлиқ электрон шаклга ўтказилади ва қоғоз ҳужжатлардан фойдаланишдан узоқлашилади. Судга электрон аризалар, суд ҳужжатларини электрон шаклда қабул қилиш ва қўллаш учун янги имкониятлар яратилади.

Шунингдек, сунъий интеллект ёрдамида суд ҳужжатлари лойиҳалари ва баённомалар автоматик равишда тузилади.

Бундан ташқари, суд жараёнларига доир барча маълумотлар автоматик равишда фуқароларга етказилади. Хусусан, ҳуқуқий ёрдам платформалари ва виртуал маслаҳатчи лойиҳалари ёрдамида ҳар қандай шахсга онлайн ҳуқуқий хизматлар тақдим этилади.

2025-2030 йилларга мўлжалланган чора-тадбирлар режасига мувофиқ, суд биноларини қуриш, мукаммал таъмирлаш ва жиҳозлаш учун ҳам алоҳида эътибор қаратилган бўлиб, янги суд биноларини қуришда рақамли технологияларга асосланган суд мажлиси заллари ташкил этилади.

Ўзбекистонда суд тизимининг рақамлаштирилиши нафақат суд жараёнларини соддалаштиради, балки мамлакатда адолатли судловга ва шу орқали фуқароларнинг ҳуқуқий ҳимоясига катта ҳисса қўшади.

Мазкур Фармон қабул қилиниши мамлакатимизда суд тизимида замонавий технологияларни жорий этиш, фуқароларга қулайликлар яратиш ва ёш судьяларнинг рақамли саводхонлигини оширишга қаратилган муҳим қадам бўлиб хизмат қилади.

Fuqarolik ishlari bo‘yicha

Ғиждувон туманлараро суди раиси                                        Ў.С.Разиков

низоларни муқобил ҳал этишда медиация институтининг роли ва қонунчиликка киритилган ўзгаришлар

Жаҳоннинг ривожланган мамлакатларида жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини таъминлаш, уларнинг муаммоларини ҳал этиш мақсадида низоларни судгача ҳал қилишнинг юқори самарали, муқобил замонавий йўналишларини кенг жорий этишга эътибор қаратилмоқда.

Иқтисодиётга хорижий инвесторларни жалб этишда юзага келадиган низоларни судгача ҳал қилишни ёки суд муҳокамасининг ҳар қандай босқичида низолашаётган тарафлар учун ўзаро келишувга ва мақбул ечимни топишга эришишни таъминловчи механизмларни ишлаб чиқиш алоҳида аҳамият касб этади.

Медиация – келиб чиққан низони тарафлар ўзаро мақбул қарорга эришиш учун ихтиёрий розилиги асосида Медиатор кўмагида ҳал этиш усулидир.

Медиация ривожланган  хорижий давлатлар ҳуқуқий тизимида низони судгача олиб бормасдан муқобил йўл билан ҳал қилиш учун кенг кўлланиб келинмоқда.

Ўзбекистон Республикасининг “Медиация тўғрисида”ги қонунининг қабул қилиниши ва кўпгина қонунларимизга медиация билан боғлиқ қоидаларнинг киритилиши бизнинг республикамизда ҳам низоларни муқобил йўл билан судгача ҳал этиш учун ҳуқуқий замин яратиб берди. “Медиация тўғрисида”ги қонун 2018 йил 3 июлда қабул қилиниб, 2019 йил 1 январдан қонуний кучга кирди.

Қонуннинг 3- моддасида қайси муносабатлар татбиқ этилиши белгилаб берилди. Ушбу Қонуннинг амал қилиши фуқаролик ҳуқуқий муносабатлардан, шу жумладан тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш муносабати билан келиб чиқадиган низоларга, шунингдек якка меҳнат низоларига ва оилавий ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низоларга медиацияни қўллаш билан боғлиқ муносабатларга нисбатан, агар қонунда бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, татбиқ этилади.

Шу ўринда “медиация қайси ҳолатларга татбиқ этиб бўлмайди?”- деган савол туғилади.  Қонун  медиацияда иштирок этмаётган учинчи шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига, жамоат манфаатларига дахл қиладиган ёки дахл қилиши мумкин бўлган низоларга нисбатан татбиқ этилмайди.

Мазкур Қонунда медиация тартиб-таомилларини қўллаш учун рағбатлантирувчи нормалар, медиаторларга оид талабларни ва медиатив келишувларни бажариш қоидалари низоларни муқобил ҳал этиш механизмларидан бири сифатида белгиланмоқда.

Ушбу Қонун фуқаролар, тадбиркорлик субъектлари ўртасидаги низоларни самарали ва тезкор равишда ҳал этишга, медиация тартиб-таомилларининг ҳамма жойда қўлланилишини рағбатлантириш орқали судлардаги юкламани мақбуллаштиришга хизмат қилмоқда.

Суд амалиётида низони медиатив келишув тузилганлиги муносабати билан иқтисодий процессуал кодексида белгиланган тартибга кўра даъво аризаси кўрмасдан қолдирилиб, тарафдан давлат божи ундирилмайди.

Бироқ, кейинчалик медиатив келишув шартлари ихтиёрий бажарилмаганда  тараф янгидан ўз ҳуқуқини  ҳимоя қилиш учун судга умумий тартибда даъво аризаси билан мурожаат қилар эди.

2025 йил 20 октябрда Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига низоларни муқобил ҳал этишда медиация институтини такомиллаштиришга қаратилган ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида ЎРҚ-1089-сонли қонуни эълон қилинди.

 Мазкур қонун билан Ўзбекистон Республикасининг бир қатор қонун ҳужжатларига, жумладан “Нотариат тўғрисида”ги, Оила кодекси, фуқаролик процессуал кодекси, иқтисодий процессуал кодекси, “Медиация тўғрисида”ги, «Суд ҳужжатлари ва бошқа органлар ҳужжатларини ижро этиш тўғрисида»ги,  «Давлат божи тўғрисида»ги қонунларга ўзгартириш қўшимчалар киритилди.

Қонунинг 3-моддаси янги таҳрирда баён қилинди. Унга кўра, Ушбу Қонуннинг амал қилиши фуқаролик ҳуқуқий муносабатлардан, агар қонунда бошқача қоида назарда тутилмаган бўлса, шу жумладан тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш муносабати билан, мижоз ва банк (кредит ташкилотлари) ўртасидаги муносабатлардан, суғурта шартномасидан юзага келадиган муносабатлардан келиб чиқадиган низоларга, меҳнат ва оилавий ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган низоларга медиацияни қўллаш билан боғлиқ муносабатларга нисбатан татбиқ этилади. 

Фуқаролик ҳуқуқий муносабатлари деганда жуда кўп муносабатларни қамраб олади, киритилган ўзгартиришларда шу жумладан тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш муносабати билан, мижоз ва банк (кредит ташкилотлари) ўртасидаги муносабатлардан, суғурта шартномасидан юзага келадиган муносабатлардан келиб чиқадиган низоларга татбиқ этилиши, иқтисодий судларда ушбу турдаги низолар жуда кўп кўрилганлиги сабабли аниқлик киритилди. Чунки, суд амалиётида ҳам кўпчилик кредит муносабатларидан келиб чиқадиган низоларда медиатив келишув тузиш билан ҳал этилмоқда.

 Яна муҳим ўзгартиришлардан бири медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш ҳолатидир.

Ўзбекистон Республикаси иқтисодий процессуал кодекси 25- моддаси 42 –моддаси билан тўлдирилиб,  медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ишлар ҳам иқтисодий судларда тааллуқли ишлар тоифасига киритилди.

ИПК 37-моддаси  олтинчи қисм билан тўлдирилиб, унга кўра, Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза медиатив келишувни ихтиёрий равишда бажармаган тараф давлат рўйхатидан ўтган жойдаги ёки, агар у давлат рўйхатидан ўтган жой номаълум бўлса, унинг мол-мулки турган жойдаги иқтисодий судга берилади.

Илгари медиатив келишув ихтиёрий бажарилмаганда тараф судга умумий асосда даъво аризаси билан мурожаат қилиб,  яна давлат божи тўлаб ишни мазмунан кўриб чиқиш маълум вақт талаб қилса, эндиликда, ишни яна мазмунан қайта кўришга зарурат қолмайди. Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза медиатив келишувни ихтиёрий равишда бажармаган тараф  медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза билан иқтисодий судга мурожаат қилади.

Ўзбекистон Республикасининг “Давлат божи тўғрисидаги” қонунига киритилган ўзгаришларга биноан,  медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги аризалардан     — БҲМнинг 2 баравари миқдорида давлат божи ундирилиши белгиланди.

Шунингдек, ИПК 292 -боб билан тўлдирилди. Ушбу 292-боб. Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ишларни юритиш деб номланди.  Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси беришнинг умумий қоидалари белгиланди.Ушбу бобда белгиланган қоидалар медиатив келишув тузган тарафларнинг медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги аризалари иқтисодий суд томонидан кўриб чиқилаётганда қўлланилади.

Медиатив келишув тарафлар томонидан ихтиёрий равишда бажарилмаган тақдирда медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги иш медиатив келишув тузган манфаатдор тарафнинг аризасига биноан иқтисодий суд томонидан кўриб чиқилади.

Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза ёзма шаклда ёки электрон ҳужжат тарзида берилади ва аризачи ёки унинг вакили томонидан имзоланиши керак.

Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги аризада қуйидагилар кўрсатилган бўлиши керак:

1) ариза берилаётган иқтисодий суднинг номи;

2) медиатив келишув тузган тарафларнинг номи (фамилияси, исми, отасининг исми), жойлашган ери (почта манзили) ёки яшаш жойи;

3) медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги талаб.

Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги аризада телефонлар, факслар рақамлари, электрон почта манзиллари ва бошқа маълумотлар кўрсатилиши мумкин.

Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги аризага қуйидагилар илова қилинади:

1) медиатив келишувнинг асли ёки тегишли тарзда тасдиқланган кўчирма нусхаси;

2) белгиланган тартибда ҳамда миқдорда давлат божи ва почта харажатлари тўланганлигини тасдиқловчи ҳужжатлар;

3) медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги аризанинг кўчирма нусхаси медиатив келишувнинг бошқа тарафига топширилганлиги ҳақидаги хабарнома ёки унинг юборилганлигини тасдиқловчи бошқа ҳужжат.

Агар медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза медиатив келишув тузган манфаатдор тарафнинг вакили томонидан берилган бўлса, унга ишончнома ёки вакилнинг ваколатини тасдиқловчи бошқа ҳужжат илова қилиниши керак.

Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза медиатив келишувни ихтиёрий ижро этиш муддати тугаган кундан эътиборан олти ойдан кечиктирмай берилиши мумкин. Мазкур муддат иқтисодий суд томонидан узрли деб топилган сабабларга кўра ўтказиб юборилган тақдирда, ўтказиб юборилган муддат тикланиши мумкин.

Ушбу модданинг олтинчи қисмида назарда тутилган ўтказиб юборилган муддатни тиклаш рад этилган тақдирда, медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги аризани қабул қилиш ушбу Кодекснинг 154-моддасида назарда тутилган қоидалар бўйича рад этилади.

Ушбу Кодекс 37-моддасининг олтинчи қисмида, ушбу модданинг биринчи, иккинчи, тўртинчи ва бешинчи қисмларида назарда тутилган талабларга риоя этилмаган, шунингдек ариза олти ойлик муддат тугагач берилган ва ўтказиб юборилган муддатни тиклаш тўғрисида илтимоснома мавжуд бўлмаган тақдирда, медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза ушбу Кодекснинг 155-моддасида назарда тутилган қоидалар бўйича аризачига қайтарилади.

Шунингдек, ИПК 23212-модда билан тўлдирилиб, унда Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги аризани кўриб чиқиш тартиби белгиланди.

Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза ушбу Кодексда назарда тутилган қоидаларга биноан судья томонидан якка тартибда кўриб чиқилади.

Иқтисодий суд медиатив келишув тузган тарафларни суд мажлисининг вақти ва жойи тўғрисида хабардор қилади. Суд мажлисининг вақти ва жойи ҳақида тегишли тарзда хабардор қилинган мазкур шахсларнинг келмаганлиги ишни кўриб чиқиш учун тўсқинлик қилмайди.

Иқтисодий суд ишни суд мажлисида кўриб чиқаётганда медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси беришни рад этиш учун ушбу Кодекснинг 23213-моддасида назарда тутилган асослар мавжудлигини ёки мавжуд эмаслигини билдирилган талаблар ва медиатив келишувда белгиланган мажбуриятлар тўлиқ бажарилганлигини ёхуд бажарилмаганлигини аниқлайди.

Иқтисодий суд аризани суд мажлисида кўриб чиқаётганда медиатив келишувни тузишга сабаб бўлган низони мазмунан кўриб чиқишга ҳақли эмас.

Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза ҳамма ҳолларда ҳам қаноатлантирилмайди. Чунки, ИПКнинг 23213-моддаси Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси беришни рад этиш асослари аниқ кўрсатиб ўтилди.

Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш агар медиатив келишув қонунчиликка зид бўлса, медиатив келишувнинг ижроси талаб этилаётган шартлари ўзгартирилган ёки бекор қилинган бўлса, медиатив келишувда белгиланган мажбуриятлар тўлиқ бажарилган бўлса, медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ариза медиатив келишувни ихтиёрий ижро этиш муддати тугаган кундан эътиборан олти ой ўтганидан кейин берилган бўлса (бундан ўтказиб юборилган муддат суд томонидан узрли деб топилган ва тикланган ҳоллар мустасно) рад этилади.

Яна бир муҳим жиҳати шуки, Медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш рад этилган бўлса, медиатив келишувни тузган тарафлар бундай низони ҳал қилиш учун ушбу Кодексда назарда тутилган қоидалар бўйича иқтисодий судга мурожаат этиши мумкин.

Иқтисодий суд медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ишни кўриб чиқиш натижалари бўйича ушбу Кодексда ҳал қилув қарори қабул қилиш учун назарда тутилган қоидаларга биноан ажрим чиқаради. Иқтисодий суднинг медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш тўғрисидаги ажрими дарҳол ижро этилиши лозим.

Иқтисодий суднинг ажрими устидан ушбу Кодексда белгиланган тартибда шикоят қилиниши (протест келтирилиши) мумкин.

«Медиация тўғрисида»ги  Қонун  11-боб билан тўлдирилиб, унда  медиация соҳасини тартибга солиш қоидлари белгилаб берилди. Медиация соҳасидаги ваколатли давлат органи Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги эканлиги кўрсатилиб, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ваколатлари кўрсатиб ўтилди.

Адлия вазирлиги ўз ваколатлари доирасида медиацияга оид норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни қабул қилиши, Медиаторларнинг касб этикаси қоидаларини тасдиқлаши, Медиаторнинг касбий малакасини ошириш тартибини ҳамда медиаторларни тайёрлаш дастурларини тасдиқлаши, медиаторлар томонидан статистика маълумотларини тақдим этиш тартибини белгилайди ва статистика маълумотларини таҳлил қилиши, Медиаторлар реестрига киритиш бўйича малака имтиҳонини ўтказиш тартибини тасдиқлаши,Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар адлия бошқармалари ҳузуридаги медиаторлар малака комиссиялари ҳамда Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Медиаторлар олий малака комиссияси тўғрисидаги низомларни тасдиқлаши ҳамда қонунчиликка мувофиқ бошқа ваколатларни ҳам амалга ошириши мумкин.

Шу вақтга қадар медиаторлар Адлия вазирлиги ва бошқармалар томонидан рўйхатга олиниб, бироқ уларнинг фаолиятини назорат механизми мавжуд эмас эди, жавобгарлик масалаларини кўриб чиқиш тартиби мавжуд эмас эди.  Қонуннинг 92-моддасидага кўра, Медиаторлар реестрига киритиш бўйича малака имтиҳонини ўтказиш ва медиаторларнинг интизомий жавобгарлиги билан боғлиқ ишларни кўриб чиқиш мақсадида Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар адлия бошқармалари ҳузуридаги медиаторлар малака комиссиялари  тузилади. Шунингдек, малака комиссияларининг қарорлари устидан берилган апелляция шикоятларини кўриб чиқиш, шунингдек малака комиссияларининг иш амалиётини умумлаштириш ва таҳлил қилиш учун Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Медиаторлар олий малака комиссияси тузилади.

Қорақалпоғистон Республикаси Адлия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шаҳар адлия бошқармалари томонидан Медиаторлар реестри юритилади, мазкур реестр уларнинг расмий веб-сайтларига, шунингдек Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг расмий веб-сайтига жойлаштирилади.

«Олий маълумотга эга бўлган, Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан тасдиқланадиган медиаторларни тайёрлаш дастури бўйича махсус ўқув курсидан ўтган, малака имтиҳонини топширган ва Медиаторлар реестрига киритилган жисмоний шахс Ўзбекистон Республикасида медиаторлик фаолиятини амалга ошириши мумкин.

Яна бир эътиборга лойиқ ўзгартиришлардан бири шуки, Ўзбекистон Республикасида адвокат ёки нотариус мақомига эга бўлган шахсларнинг малака имтиҳонини топшириши талаб этилмайди. Шу вақтга қадар медиаторларни тайёрлаш дастури бўйича махсус ўқув курсидан ўтган, малака имтиҳонини топширган, тегишли сертификат олган ва Медиаторлар реестрига киритилгандан сўнг,  шу жумладан адвокат ва нотариуслар ҳам  медиаторлик фаолияти билан шуғулланиши мумкин эди. Эндиликда адвокат ёки нотариус мақомига эга бўлишнинг ўзи медиаторлик фаолиятини амалга ошириш имкониятини беради.

Қонунда адвокат ва нотариуснинг медиаторлик фаолияти билан шуғулланиши мумкинлиги белгиланган, бироқ тартиби қандай бўлиши кўрсатилмаган. Қонун умумий мазмунидан келиб чиқиб, адвокат ёки нотариус медиаторлик фаолияти билан шуғулланиш учун Адлия бошқармаларига мурожат қилиб, малака имтиҳонини топширмасдан узини тўғридан- тўғри медиаторлар реесстрига киритиб қўйилиб, унга медиаторлар фаолияти билан шуғулланишга йўл қўйилади.

Кимлар медиатор бўлиши мумкин эмас деган савол туғилиши табиий . Бу масала ҳам қонунда аниқ белгилаб берилди. Давлат хизматида турган шахс (бундан педагогик, илмий, ижодий, нотариал фаолият билан шуғулланувчи шахс мустасно, муомала лаёқати чекланган ёки муомалага лаёқатсиз деб топилганлиги тўғрисида суднинг қонуний кучга кирган ҳал қилув қарори мавжуд бўлган шахс, судланганлик ҳолати тугалланмаган ёки судланганлиги олиб ташланмаган шахс- медиатор бўлиши мумкин эмас.

Медиаторнинг фаолияти тадбиркорлик фаолияти ҳисобланмаслиги ҳам қонунда аниқ кўрсатиб ўтилди.

 Қонунинг 131-моддада Медиаторнинг жавобгарлиги қоидалари белгилаб берилди. Медиатор томонидан медиация тўғрисидаги қонунчилик талаблари, Медиаторнинг касб этикаси қоидалари бузилганлиги унга нисбатан интизомий жазо чоралари қўлланилишига сабаб бўлади. Интизомий иш юритиш малака комиссияларининг қарори билан қўзғатилади. Интизомий иш юритишни қўзғатиш учун  медиатор томонидан медиация тўғрисидаги қонунчилик талабларининг, Медиаторнинг касб этикаси қоидаларининг бузилиши ҳоллари, суднинг медиаторга нисбатан чиқарган хусусий ажрими асос бўлади.

Интизомий иш юритишни кўриб чиқиш натижаларига кўра медиаторга нисбатан малака комиссиялари томонидан огоҳлантириш, медиатор фаолиятини олти ойгача муддатга тўхтатиб туриш, медиаторни Медиаторлар реестридан чиқариш   интизомий жазо чоралари қўлланилиши мумкин.

Бу эса медиаторларимизни келгусида ўз фаолиятига масъулият билан ёндашишига ва қонун талабларига қатъий риоя қилишларига  олиб келади.

 Медиаторга нисбатан интизомий жазо чораси ножўя хатти-ҳаракат содир этилган кундан эътиборан, давом этаётган хатти-ҳаракатларда эса улар аниқланган кундан эътиборан бир йилдан кечиктирмай қўлланилиши мумкин. Агар нотариус ёки адвокат мақомига эга бўлган медиатор айни бир ножўя хатти-ҳаракат учун нотариат ёки адвокатура тўғрисидаги қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ жавобгарликка тортилган бўлса, медиаторга нисбатан интизомий жавобгарлик масаласи кўриб чиқилмайди.

Бундан ташқари Медиатор медиация тартиб-таомилини амалга ошириш натижасида етказилган зарар учун қонунчиликда белгиланган тартибда тарафлар олдида жавобгар бўлиши кўрсатиб ўтилди.

 Қонун  15-моддасининг учинчи ва тўртинчи қисмлари  “Медиация низони кўриб чиқишга ваколатли органда, ҳакамлик судида ва арбитражда низони кўриш жараёнида ҳам уларнинг қарорлари қабул қилингунига қадар қўлланилиши мумкин” тўртинчи қисм билан тўлдирилди.

Бундан келиб чиқадики, нафақат  иқтисодий судлар кўрилган ишлар бўйича, балки ваколатли органда, ҳакамлик судида ва арбитражда низони медиатив келишув тузиш билан ҳал қилинган бўлса, ушбу ишлар юзасидан қабул қилинган медиатив келишув юзасидан ҳам ижро варақасини бериш тўғрисида аризалар бериш ишлари судларда кўпаяди.

Шу вақтда қадар амалда бўлган қонунда медиатив келишувда нималар кўрсатилиши шартлиги белгиланмаган эди. Қонун 29-моддаси учинчи ва тўртинчи қисмлари қуйидаги мазмундаги учинчи, тўртинчи ва бешинчи қисмлар билан алмаштирилди. Медиатив келишувда медиатив келишув тарафларининг фамилияси, исми, отасининг исми (номи), яшаш жойи ёки турган жойи (почта манзили), унингдек, агар медиатив келишув вакил томонидан тузилаётган бўлса, вакилнинг фамилияси, исми, отасининг исми ва яшаш жойи,медиатив келишув тарафларининг келишувни бажариш билан боғлиқ ҳуқуқ ва мажбуриятлари, медиатив келишув тарафлари томонидан келишилган мажбуриятларни бажариш шартлари ва муддатлари  кўрсатилиши шартлиги белгилаб берилди.

Агар унинг шартлари қонунчиликка зид бўлса, агар унинг шартлари медиацияда иштирок этмаётган учинчи шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига, жамоат манфаатларига дахл қилса ёки дахл қилиши мумкин бўлса, медиатив келишувни тузишга йўл қўйилмайди.

Демак, иқтисодий судларда тақдим этилган медиатив келишувни шартларини ўрганиб, келишув шартлари қонунчиликка зид бўлса, агар унинг шартлари медиацияда иштирок этмаётган учинчи шахсларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига, жамоат манфаатларига дахл қилса ёки дахл қилиши мумкин бўлса, медиатив келишув бўйича даъво аризасини кўрмасдан қолдирмасдан, ушбу асосларни кўрсатиб ўтган ҳолда ишни мазмунан кўриб чиқишлари лозим бўлади. Шунингдек,  ушбу ҳолатлар медиатив келишувни мажбурий ижро этиш учун ижро варақаси бериш рад этилишига асос бўлади.

Келишув шартлари қонунчиликка зид деганда нима тушунилади. Аввало қонун 29-моддаси еттинчи қисм билан тўлдирилди ва унда Ўзбекистон Республикасида ижро этиладиган медиатив келишувлар Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига, ушбу Қонунга ва бошқа қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ бўлиши кераклиги белгиланди.

Демак, келишув битим шартлари Республикасининг Конституциясига, ушбу Қонунга ва бошқа қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ бўлмаганда қонунчиликка зид деб баҳоланади.

Медиатив келишув уни тузган тарафлар учун мажбурий кучга эга бўлиб, ушбу келишув унда назарда тутилган тартибда ва муддатларда тарафлар томонидан ихтиёрий равишда ижро этилади. Медиатив келишув ихтиёрий равишда бажарилмаган тақдирда, тарафлар медиатив келишувни мажбурий ижрога қаратишни сўраб судга мурожаат этишга ҳақли.

Иқтисодий судлар тарафлар медиатив келишувни мажбурий ижрога қаратиш тўғрисидаги аризаларни кўриб чиқишда медиатив келишув судга мурожаат қилингунга қадар тўлиқ ёки қисман ижро этилган этилмаганлиги ҳолатларини ҳам аниқлаштириши зарур бўлади.

Медиация тартиб тамилларининг такомиллаштирилиши низоларни тинч йўл билан ҳал қилишга, судларда кўриладиган ишлар юкламасини камайтиришга хизмат қилса, иккинчи томондан судьялар томонидан медиатив келишув тузилганлиги муносабати билан даъво аризаларини кўрмасдан қолдиришда ҳамда медиатив келишувни мажбурий ижрога қаратиш тўғрисидаги аризаларни кўриб чиқишда қонун нормаларини тўғри қўллаш, уларни амалиётга тўғри татбиқ қилиш учун уларнинг масъулиятини янада оширади.

 Бухоро вилоят суди судьяси                                                  М.Кодирова          

ФИРИБГАРЛИК ОҒИР ГУНОҲДИР

Фирибгарлик ўзга бир кишига ҳам моддий, ҳам маънавий зарар етказади. Бу қилмиш ҳар бир шахсни жиноятга етаклаши аниқ.

Фирибгарликни ўзига касб қилиб олган Пешкў туманида яшовчи фуқаро Мавлонов Эргаш (исм ва фамилияси ўзгартирилган) ҳам нафси ҳакалак отганлар тоифасидан.

У 2022 йил сентябрь ойидан 2023 йил 29 ноябрь кунига қадар Мажбурий ижро бюросининг давлат ижрочиси лавозимида ишлаб келиб, ўзгаларнинг мол-мулкини алдаш ёки ишончини суиистеъмол қилиш йўли орқали қўлга киритиш мақсадида фуқаро Тошев Миршод (исм ва фамилияси ўзгартирилган)  автомашина сотиб олиш мақсадида юрганлигидан ҳақида хабар топиб, ундан алдов йўли билан моддий қимматликлар олиш режасини тузиб, шу мақсадда М.Тошевга давлат ҳисобига мусодара бўлган Мажбурий ижро бюросига қарашли жарима майдонидаги “Малибу 2” русумли автомашинани бир ой ичида аукцион савдо орқали 12.000 АҚШ доллари эвазига сотиб олиб беришини ҳамда барча ҳужжатларни ўзи расмийлаштиришни ваъда қилиб, М.Тошевни ишончига кириб, 2023 йил декабрь ойида МИБ маъмурий биноси олдида М.Тошевдан уч мартада Ўзбекистон Республикаси пул бирлиги ҳисобланган сўмга нисбатан жами қиймати 43.068.095сўмни ташкил қилган 3.500 АҚШ долларини хизмат мавқеидан фойдаланган ҳолда алдов йўли билан қўлга киритиб, ваъда қилинган муддатларда М.Тошевга автомашина аукцион савдолари орқали сотиб олиб бермасдан, пулларни ўз эҳтиёжлари йўлида сарфлаб юбориб, ўзига билдирилган ишончни суиистеъмол қилган ҳолда жабрланувчи М.Тошевга 43.068.095 сўмлик анча миқдорда моддий зарар етказиб, хизмат мавқеидан фойлаланган ҳолда фирибгарлик жиноятини содир қилган.

“Қинғир ишнинг қийиғи, қирқ йилдан кейин ҳам очилади”, – деб бежизга айтишмайди.

Мавлонов Эргашнинг фирибгарлиги фош бўлиб, қонун олдида жавоб берди.

Жиноят ишлари бўйича Когон туман суди томонидан унга Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 168-моддаси 3-қисмининг “в” банди билан Жиноят кодексининг 45,57-моддасини қўллаб, Жиноят кодекси
59-моддасининг 8-қисмига асосан илгарги ҳукм билан тайинланган жазонинг тўлиқ миқдоридан келиб чиқиб, жазоларни қисман қўшиб, узил-кесил 2 йил
6 ой муддатга мансабдорлик лавозимлари ва моддий жавобгарлик вазифаларида ишлаш ҳуқуқидан маҳрум қилган ҳолда, базавий ҳисоблаш миқдорининг 120 (бир юз йигирма) баравари миқдорида 40.800.000 (қирқ миллион саккиз юз минг) сўм жарима жазоси тайинланди.

Тайинланган жарима давлатга ундирилиши белгиланди. 

Унутманг! Жиноят ҳеч қачон жазосиз қолмайди.

ҚОСИМ ХОЛОВ

Жиноят ишлари бўйича Когон туман суди раиси

НОДИР ШАРОПОВ

Бухоро вилоят суди судьяси

Skip to content