Маҳаллий хокимият органлари қарорлари юзасидан низолашиш ҳақидаги ишлар бўйича суд амалиётидаги муаммолар
Маълумки, давлат органларининг, фукароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларинингқконун хужжатларига мувофик булмаган, ташкилотлар ва фукароларнинг хукуклари ва конун билан курикланадиган манфаатларини бузадиган хужжатларини хакакий эмас деб топиш хакидаги ишлар маъмурий судларга тааллуклидир.
Узбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексига биноан ҳар қандай манфаатдор шахс давлат органларининг қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисида белгиланган тартибда судга ариза билан мурожаат қилишга ҳақли.
Бундай тоифадаги ишларнинг аксарияти маҳаллий ҳокимликлар қарорлари билан боғлиқ.
Бу қарорлар сирасига фуқаролик ҳуқуқ ва бурчларни тасарруф қилиш бўйича ҳаракатларни ўз ичига олган тегишли ҳокимликлар томонидан қабул қилинган қарор, фармойиш, буйруқ ва шу каби ҳуқуқий оқибат келтириб чиқарувчи бошқа ҳужжатлар киради.
Агар улар қонун ҳужжатларига мувофиқ бўлмаса ёки ташкилотлар ҳамда фуқароларнинг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузса, суд томонидан ҳақиқий эмас деб топишили мумкин.
Мазкур тоифадаги ишларни кўришда судлар амалиётида бир қатор тушунмовчиликлар келиб чиқмоқда.
Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекси талабига мувофиқ шикоятлар маъмурий органлар жойлашган судга берилади.
Айрим маъмурий судлар жойлашган ҳудудларда республика, вилоят миқёсидаги давлат органлари жойлашган бўлиб, амалитда республика ёки вилоят миқёсидаги маъмурий органлар қарорлари устидан туман (шаҳар) судларига муроджаатлар қилинмоқда.
Бу ҳолат биринчи инстанция судларида мазкур тоифадаги ишларни кўришда муайян қийинчиликларни вужудга келтиради. Судга нисбатан турли хилдаги босимлар ўтказилиши, судлар ва маъмурий органлар ўртасида баъзи зиддиятлар келтириб чиқариши эҳтимолдан йироқ эмас.
Шу сабабли Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекснинг 32-моддасида кўрсатилган судловга тегишлиликнинг умумий қоидалари қайта кўрилиб, фуқаролар ва юридик шахсларнинг аризаси устидан шўикот қилинаётган Республика миқёсидаги маъмурий орган жойлашган ҳудуддаги судга эмас, балки Ўзбекисон Республикаси Олий судига, вилоят даражасидаги маъмурий орган қарорлари устидан вилоятлар маъмури судларига тақдим қилишда ифодаланган норма киритилса мақсадга мувофиқ бўлар эди.
Шунингдек, Кодексда маҳаллий давлат ҳокимияти органлари қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш ва улар мансабдор шахсларининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан шикоятларни кўриб чиқиш ваколатларини туман (шаҳар) судларидан олиб туманлар ҳокимликлари қарорлари ва мансабдор шахсларининг ҳаракатлари устидан вилоят судларига, вилоят ҳокимликлари қарорлари устидан Ўзбекистон Республикаси Олий судига мурожаат қилиш тартибини белгилаш лозим бўлади.
Амалиётда судлар томонидан маъмурий органлар, жумладан маъаллий давлат ҳокимияти органларининг қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш, бекор қилиш, ўзгартириш масаласида турлича ёндашўув асосида қарорлар қабул қилиш ҳолатлари мавжуд.
2019 йил 8 январдан амалга киритилган Ўзбекистон Республикасининг “Маъмурий тартиб таомиллар тўғрисида” ги қонунига мувофиқ маъмурий судлар маъмурий ҳужжатни бекор қилиши ёки ўзгартириши мумкин.
Ўз. Рес МСИЮтКнинг табалларига асосан судлар маъмурий орган қарорини ҳақиқий эмас деб топиши кўрсатилган бўлиб, маъмурий ҳужжатни бекор қилиш ёки ўзгартириш тартиби белгиланмаган.
Судлар фаолиятида маъмурий органлар қарорлари юзасидан низолашиш ишларини кўришда мавжуд тушунмовчиликларни бартараф қилиш мақсадида мазкур масалада Олий суд Пленуми томонидан маъмурий органлар қарорларини ҳақиқий эмас деб топиш, бекор қилиш ва ўзгартириш асослари, оқибатлари ҳақида тушунтириш берилса, судлар томонидан ҳуқуқ нормаларини бир хилда қўллашда ҳамда одил судловни самарали амалга оширишга хизмат қилади.
Сарвиноз ҚАМБАРОВА, Бухоро вилоят суди судьяси.
Ҳабиб САИДОВ, Фукаролик ишлари буйича Бухоро туманлараро судининг судьяси