ADOLATGA OLIB BORADIGAN YO‘L: O‘ZBEKISTONDA SUD TIZIMI ISLOHOTLARI YANGI BOSQICHDA
Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi sud tizimi jamiyatda qonun ustuvorligini ta’minlash, fuqarolarning huquq va manfaatlarini himoya qilish yo‘lida keng qamrovli va izchil islohotlar bosqichini boshdan kechirmoqda. Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan ilgari surilgan «Xalq davlat idoralariga emas, davlat idoralari xalqqa xizmat qilishi kerak» degan tamoyil asosida sud-huquq sohasida tarixiy burilishlar amalga oshirilmoqda.
O‘zbekiston sud tizimida mustaqillik yillaridan buyon ko‘plab islohotlar o‘tkazilgan bo‘lsa-da, aynan 2017-yildan boshlab ularning mazmun-mohiyati tubdan o‘zgardi. Sudlar faoliyatining erkinligi, shaffofligi va adolatga asoslanganligi bo‘yicha qabul qilingan yangi qonunlar, Prezident farmonlari, qaror va dasturlar sohani zamonaviy mezonlarga moslashtirishga qaratildi.
Masalan, 2021–2023 yillarga mo‘ljallangan “Sud-huquq tizimini yanada isloh qilish bo‘yicha strategiya” doirasida quyidagi yutuqlarga erishildi:
Sudlarning mustaqilligi bo‘yicha Konstitutsiyaga o‘zgartishlar kiritildi;
Barcha instansiyalardagi sudlar faoliyati elektron tizimlarga integratsiyalashdi: “E-sud”, “Sud hujjatlari axborot tizimi” joriy qilindi;
Oliy sud tizimida “Sudlar faoliyatining ochiqligini ta’minlash departamenti” tashkil etilib, matbuot kotiblari faoliyati tizimlashtirildi;
Sudya maqomi, mustaqilligi va himoyasi haqidagi qonunlar qabul qilinib, ularning ijtimoiy kafolatlari kuchaytirildi.
Sud islohotlari haqida faqat so‘z bilan emas, fakt va raqamlar bilan ham baho berish mumkin:
1,2 milliondan ortiq fuqarolik ishi elektron shaklda ko‘rib chiqilgan;
2023-yilda odam savdosi, oilaviy zo‘ravonlik, korrupsiya kabi dolzarb ijtimoiy masalalar bo‘yicha sud qarorlarining ochiqligi 67% ga oshgan;
O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudining 2024-yilgi hisoboti asosida, fuqarolik ishlarining 41 foizi muqobil hal etish usullari orqali hal etilgan;
“Sud qarorlarining e’lon qilinishi” bo‘yicha jamoatchilik ishonchi 2017-yildagi 23% dan 2024-yilga kelib 56% ga yetgan.
Zamonaviy sud tizimining ajralmas qismi bu — matbuot bilan samarali aloqadir. Prezidentning 2021-yil 7-iyundagi qaroriga muvofiq, har bir sud tizimi organida matbuot kotibi lavozimi joriy qilindi. Ular jamoatchilikka sud faoliyati, qarorlari, muhim islohotlar haqida tezkor, aniq va tushunarli axborot yetkazishni o‘z vazifasi deb biladi.
Sudya bloglari, veb-saytlar va ijtimoiy tarmoqlar orqali ochiqlik siyosati olib borilmoqda;
2022-yilda 67 ta viloyat va tuman sudlari o‘z rasmiy Telegram kanallarini ochdi;
“Sud matbuoti orqali adolatga xizmat” shiori ostida malaka oshirish kurslari yo‘lga qo‘yildi.
Bu borada xalq bilan bevosita muloqotni tashkil etish, har bir fuqaroda sudga nisbatan ishonch uyg‘otish — matbuot kotibi zimmasidagi eng muhim masalalardan biridir.
O‘zbekistonning sud-huquq sohasidagi yutuqlari xalqaro tashkilotlar tomonidan ham e’tirof etilmoqda. Xususan:
Jahon banki O‘zbekistonni “sud mustaqilligi bo‘yicha islohotlar yetakchisi” sifatida e’tirof etdi;
“World Justice Project” indeksida mamlakatimiz 2015-yildagi 107-o‘rindan 2023-yilda 78-o‘ringa ko‘tarildi;
Yevropa Ittifoqi va UNDP hamkorligida sud-huquq sohasini raqamlashtirish bo‘yicha 15 million yevrolik qo‘shma loyihalar yo‘lga qo‘yildi.
Adolatli jamiyatga intilayotgan har bir davlat uchun sud tizimining mustahkamligi — milliy taraqqiyot kafolatidir. O‘zbekiston bugun shunday yo‘lni tanlagan. Islohotlar natijasida inson huquqlarini kafolatlovchi, jamoatchilikka ochiq, professional va shaffof sud tizimi shakllanmoqda.
Endi bu tizimni jamoatchilikka, OAVga, xalq tiliga tushunarli, sodda, aniq va tezkor uslubda yetkazish — matbuot kotiblari zimmasidagi eng muhim va sharafli masaladir. Bu borada kuchli so‘z, tiniq pozitsiya va jamiyatga xizmat qiluvchi axborot eng katta kuch bo‘lib xizmat qiladi.
Sh.Quvvatov, N.Jo‘rayev, Z.Sherov
Buxoro viloyat sudi jinoyat ishlari
bo‘yicha sudlov hay’ati sudyalari
F.Sharapov
Buxoro viloyat sudi bosh konsultanti