Эр ва хотиннинг умумий мол-мулкини бўлиш

Умумий мол-мулкни бўлиш эр ва хотиннинг даъвоси бўйича никоҳ давомида, никоҳдан ажратиш ҳақидаги ишни кўриш билан бир вақтда, шунингдек никоҳ бекор бўлгандан кейин ҳам амалга оширилиши мумкин.

Эр-хотиннинг умумий мол-мулкини бўлиш ҳақидаги даъво билан судга эр ва хотиндан ташқари, улардан бирининг умумий мол-мулкдаги улушига ундирувни қаратиш зарурати туғилган ҳолатларда кредитор ҳам мурожаат қилишга ҳақли.

Муомалага лаёқатсиз эр ёки хотиннинг манфаатида умумий мол-мулкни бўлиш тўғрисидаги даъво аризасини унинг васийси бериши мумкин.

Вафот этган эр ёки хотиннинг умумий мол-мулкдаги улушини аниқлаш ва бўлиш ҳақидаги даъво аризаси билан унинг меросхўрлари мурожаат қилишга ҳақли.

Мазкур тоифадаги ишлар бўйича даъво аризалари судловга тегишлиликнинг умумий қоидаларига кўра, жавобгар доимий яшаб турган ёки доимий машғул бўлган жойдаги судга берилади.

Суд тартибида тарафлар ёки бирор-бир асосга кўра учинчи шахсларнинг (масалан, ижара, мулкдан текин фойдаланиш, омонат сақлаш ва шу каби шартномалар бўйича) эгалигида ёки фойдаланишида бўлган мол-мулк бўлинишини инобатга олиб, судлар даъво аризасини қабул қилиш ва ишни суд муҳокамасига тайёрлашда мол-мулклар ҳақида тегишли маълумотларни аниқлаб олишлари зарур.

Бу тоифадаги ишларни суд муҳокамасига тайёрлашда, суд тарафларнинг аризаси ёки ўз ташаббусига кўра, даъвони таъминлаш чораларини кўриши лозим.

Даъвони таъминлаш чораларининг сақланиш муддати ва уларни бекор қилиш масалалари талаблари асосида тартибга солинади.

Эр ва хотиннинг умумий мол-мулкини бўлишга оид низоларни тўғри ҳал қилиш учун судлар, биринчи навбатда, уларнинг эгалигида ва фойдаланишида бўлган мол-мулкнинг қайси бири қонунга кўра эр-хотиннинг биргаликдаги умумий мулки ва қайси бири ҳар бирининг ўз мулки эканлигини аниқлашлари зарур.

Мол-мулкни умумий биргаликдаги мулк деб топиш масаласини ҳал қилишда мол-мулк эр ёки хотиндан қайси бирининг номига расмийлаштирилганлиги ёхуд пул маблағлари қайси бири томонидан киритилганлиги аҳамият касб этмайди.

Эр ва хотиннинг ёзма келишуви асосида алимент мажбуриятларини бажариш юзасидан улардан бирининг номига олинган мол-мулк эр-хотиннинг умумий биргаликдаги мулки ҳисобланмайди.

Эр ва хотиннинг никоҳга қадар ўзига тегишли бўлган мол-мулки, улардан ҳар бирининг никоҳ давомида бепул олган мол-мулки, шунингдек никоҳ давомида умумий маблағлари ҳисобига олинган эр ва хотиннинг шахсий фойдаланишдаги буюмлари ҳар бирининг ўз мулки ҳисобланади ва бўлинмайди. Никоҳ давомида умумий маблағлари ҳисобига олинган қимматбаҳо буюмлар ва зеб-зийнатлар бундан мустасно.

Никоҳ даврида эр ёки хотиндан ҳар бирига тегишли бўлган мол-мулкнинг қиймати анча ошган бўлса, ушбу мол-мулк манфаатдор эр ёки хотиннинг талаби бўйича суд томонидан биргаликдаги мулк деб топилиши мумкин. Бундай талабни ҳал этишда мол-мулкнинг қиймати қандай маблағлар, яъни умумий мол-мулк, эр-хотиндан ҳар бирининг мол-мулки ёхуд эр ва хотиндан бирининг меҳнати ҳисобига анча ошганлиги, шунингдек мол-мулкнинг никоҳга қадар ва никоҳ даврида маблағ қўшилгандан кейинги ҳолати аниқланиши лозим.

Эр-хотиннинг умумий мол-мулкини бўлиш ҳақидаги масалани ҳал қилишда, башарти уларнинг ўртасида никоҳ шартномаси тузилмаган бўлса, судлар Оила кодексида назарда тутилган нормаларга риоя этишлари лозим.

Эр ва хотин ўртасида нотариал тартибда тасдиқланган никоҳ шартномаси мавжуд бўлган ҳолларда мол-мулк никоҳ шартномасида назарда тутилган шартлар асосида бўлинади.

Даъво муддати фақат тарафнинг биринчи инстанция суди ҳал қилув қарори қабул қилиш учун алоҳида хонага (маслаҳатхонага) киргунига қадар берган аризасига асосан қўлланилади. Суд даъво муддатини ўз ташаббуси билан қўллашга ҳақли эмас.

Умумий мол-мулкни бўлишда, Оила кодексининг 28-моддасида асосан эр ёки хотиндан бири томонидан эр ёки хотиннинг эркига зид равишда ва оила манфаатига мос бўлмаган тарзда сарфланган мол-мулк ёхуд унинг қиймати ҳисобга олинади.

Агар эр ёки хотин умумий мол-мулкни яширган, унга зарар етказган ёки йўқ қилган бўлса, суд оила ва фуқаролик ҳуқуқининг умумий тамойиллари (ҳуқуқ ўхшашлиги), шунингдек ҳалоллик ва адолат тамойилларидан келиб чиқиб, мол-мулкни бўлишда ушбу мол-мулкни ёки унинг қийматини ҳисобга олиши мумкин.

Эр-хотиндан бирига мол-мулкни асл ҳолида бериш масаласини ҳал этишда суд мол-мулкнинг хусусияти ва нима учун мўлжалланганлиги, уни сотиб олиш шартлари ва бошқа эътиборга молик ҳолатларни инобатга олиши лозим.

Бўлиниши лозим бўлган мол-мулк қиймати иш кўрилган вақтдаги бозор нархларидан келиб чиққан ҳолда белгиланади. Турар жой ёки бошқа кўчмас мулкнинг қиймати низоли объект турган жойдаги нархдан келиб чиққан ҳолда белгиланади.

Эр ва хотиннинг умумий мол-мулки қиймати юзасидан низо бўлганда тегишли экспертиза тайинланиши мумкин.

Умумий мол-мулкни бўлишда суд эр ва хотиннинг ҳар бирига қайси мол-мулк берилишини белгилайди.

Эр ва хотиннинг биргаликдаги умумий мулкида икки ёки ундан ортиқ турар жой мавжуд бўлса (уй, квартира) суд эр ва хотиндан қай бирининг эгалигига у ёки бу турар жой ўтишини белгилаши лозим.

Тарафлардан бирига унинг мол-мулкдаги улушидан ортиқ қийматга эга бўлган мол-мулк берилган ҳолларда суд бошқа тарафга пул компенсацияси тўлашни белгилайди.

Суд ҳужжатининг хулоса қисмида айнан қайси мол-мулк қайси тарафга берилганлиги, компенсация миқдори ва уни тўлаши лозим бўлган шахс аниқ кўрсатилиши лозим.

Ў.С.Разиков

Фуқаролик ишлари бўйича

Пешку туманлараро суди раиси

М.А.Матякубов

Фуқаролик ишлари бўйича

Пешку туманлараро суди судьяси

Давлат хизматлари кўрсатиш ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқларини ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш тизими

Кейинги йилларда мамлакатимизда давлат хизматлари кўрсатиш тизимини босқичма-босқич ислоҳ қилиш, тадбиркорларни қўллаб-қувватлаш ва ҳимоя қилиш, шунингдек архив иши соҳасида зарур инфратузилмани яратиш бўйича чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.

Шу билан бирга давлат органларининг фаолиятида ортиқча бюрократик тўсиқларни бартараф этиш, тадбиркорларни қўллаб-қувватлаш ва уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг янги механизмларини жорий этиш, кўрсатилаётган давлат хизматлари рўйхатини кенгайтириш, шунингдек нодавлат архивлар фаолиятини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар кўриш зарурати ҳозир ҳам мавжуд.

Мазкур Қонун билан Ўзбекистон Республикасининг қонунларига фуқаролар ва юридик шахсларнинг мурожаатларини давлат органлари ҳамда бошқа ташкилотлар томонидан кўриб чиққанлик ёки давлат рўйхатидан ўтказганлик учун давлат божи, йиғимлар ёки бошқа тўловлар тўланганлиги ҳақидаги тўлов ҳужжатларининг кўчирма нусхаларини тақдим этиш тўғрисидаги талаб бекор қилинишини назарда тутувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилмоқда. Юридик шахсларни Хусусий бандлик агентликларининг реестрига киритиш тартиб-таомили ҳам соддалаштирилмоқда. «Оммавий ахборот воситалари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига оммавий ахборот воситасини рўйхатдан ўтказиш ҳақидаги аризани рўйхатдан ўтказувчи орган томонидан кўриб чиқиш муддати 15 кундан 10 кунга камайтирилишини, «Адвокатура тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига эса адвокатга гувоҳнома бериш муддати камайтирилишини назарда тутувчи ўзгартиришлар киритилмоқда.

Бундан ташқари «Давлат божи тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига адвокатлик бюроларини, адвокатлик фирмаларини ва адвокатлар ҳайъатларини рўйхатдан ўтказиш (қайта рўйхатдан ўтказиш) ҳамда юридик маслаҳатхоналарни қайта рўйхатдан ўтказиш функциялари адлия органларидан Давлат хизматлари марказларига ўтказилишини, шунингдек рўйхатдан ўтказганлик учун тўланадиган давлат божлари миқдорлари камайтирилишини назарда тутувчи ўзгартириш ва қўшимчалар киритилмоқда. Бунда боғдорчилик-узумчилик ширкатларини, матбуот, ишлаб чиқариш ва қишлоқ хўжалиги кооперативларини рўйхатдан ўтказиш (қайта рўйхатдан ўтказиш) ҳам Давлат хизматлари марказларининг зиммасига юклатилмоқда.

Амалдаги қонунчиликка гербли гувоҳномаларда давлат герби ва QR-код (матрик штрихли код) тасвири мавжуд бўлиши ҳақидаги талаб мустаҳкамлаб қўйилишини, шунингдек, жамғариб бориладиган пенсия тизимида 16 ёшга тўлган фуқароларни ҳисобга олиш тартиби жорий этилишини назарда тутувчи ўзгартиришлар киритилмоқда.

Ушбу Қонун билан Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил девонининг давлат органи сифатидаги мақомини аниқлаштириш ҳам назарда тутилмоқда.

«Лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор қилиш тартиб-таомиллари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига нодавлат архивлар ташкил этиш ва уларнинг фаолиятини тугатиш тартиби соддалаштирилишини, шунингдек, лицензияни ёки қайта расмийлаштириш учун зарур бўлган ҳаракатлар тадбиркорлик субъектининг хоҳишига кўра, қайта расмийлаштириш учун йиғим тўланмаган ҳолда рўйхатдан ўтказувчи орган томонидан қайси рухсат этиш хусусиятига эга ҳужжатга мувофиқ амалга ошириладиган бўлса, ўша ҳужжатни қайта расмийлаштириш тартиби соддалаштирилишини назарда тутувчи ўзгартиришлар киритилмоқда.

Мазкур Қонун давлат хизматлари кўрсатиш тизимини тартибга солиш, уларнинг рўйхатини кенгайтириш ҳамда аҳоли ва тадбиркорлик субъектлари учун бюрократик тўсиқларни бартараф этиш, давлат хизматлари кўрсатганлик ва мурожаатларни кўриб чиққанлик учун ундириладиган тўловлар миқдорларини камайтириш, Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил девонининг ҳуқуқий мақомини қонун даражасида мустаҳкамлаш, шунингдек нодавлат архивларнинг фаолиятини ташкил этиш ва тугатиш тартиб-таомилини соддалаштириш учун хизмат қилади.

Тадбиркорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича вакилнинг фаолиятини таъминлаш учун юридик шахс ҳуқуқларига эга давлат органи бўлган Тадбиркорларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича вакилнинг девони ташкил этилган.

Вакил девони ўзининг банк ҳисоб-китоб варағига, ўз номи ёзилган ҳамда Ўзбекистон Республикаси Давлат гербининг тасвири туширилган муҳрга ва бланкаларга эга.

Ў.С.Разиков

Фуқаролик ишлари бўйича

Пешку туманлараро суди раиси

М.А.Матякубов

Фуқаролик ишлари бўйича

 Пешку туманлараро суди судьяси

PROTSESSUAL HUQUQ NORMALARINI TO‘G‘RI QO‘LLASH VA ISHDA ISHTIROK ETUVCHI SHAXSLAR HAMDA UCHINCHI SHAXSLARNI ISHGA JALB QILISH

Adolatli sudlovni amalga oshirishning muhim shartlaridan biri – protsessual huquq normalarini to‘g‘ri qo‘llashdir. Sud amaliyotida qonun ustuvorligini ta’minlash uchun protsessual qoidalar aniq va izchil bajarilishi lozim. Ushbu maqolada protsessual normalarning ahamiyati, ishda ishtirok etuvchi shaxslar hamda uchinchi shaxslarni ishga jalb qilish masalalarini tahlil qilamiz.

Protsessual huquq normalarining ahamiyati – protsessual huquq sud ishlarini yuritish tartibini belgilovchi normalar tizimi bo‘lib, u quyidagi asosiy maqsadlarga xizmat qiladi:

 • Sud jarayonining qonuniyligi va shaffofligini ta’minlash;

 • Taraflarning huquq va majburiyatlarini aniq belgilash;

 • Adolatli qaror chiqarish uchun asos yaratish;

 • Sud jarayonining oqilona va samarali tashkil etilishini ta’minlash.

Protsessual normalarni noto‘g‘ri qo‘llash natijasida ish yuritishda xatolarga yo‘l qo‘yilishi, taraflarning huquqlari buzilishi va odil sudlov tamoyillariga putur yetishi mumkin.

Ishda ishtirok etuvchi shaxslar va ularning huquqiy maqomi – sud protsessida ishtirok etuvchi shaxslar protsessual huquq subyektlari bo‘lib, ular ma’lum protsessual huquq va majburiyatlarga ega. Fuqarolik, jinoyat va ma’muriy sud ishlarida ishtirok etuvchi shaxslar tarkibi har xil bo‘lishi mumkin, biroq umumiy jihatdan quyidagi toifalarga bo‘linadi:

Taraflar

 • Da’vogar – sudga da’vo arizasi bilan murojaat qilgan shaxs;

 • Javobgar – da’voning boshqa tomoni bo‘lib, u da’vogarning talablariga javob beradi.

Taraflar teng protsessual huquqlarga ega bo‘lib, o‘z dalillarini keltirish, hujjatlar taqdim etish, sud qaroridan shikoyat qilish huquqiga ega.

Vakillar va advokatlar – Sud ishida taraflarning vakillari yoki advokatlari ishtirok etishi mumkin. Ular sud protsessida qonuniy manfaatlarni himoya qiladi, huquqiy yordam ko‘rsatadi va protsessual harakatlarni amalga oshiradi.

Prokuror – prokuror davlat manfaatlarini himoya qilish uchun sud ishida ishtirok etadi. U ayniqsa, davlat manfaatlariga, jamoat xavfsizligiga yoki ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan ishlar bo‘yicha o‘z xulosalarini bildiradi.

Sud ekspertlari va mutaxassislar – sud ekspertlari va mutaxassislar dalillarni aniqlash va tahlil qilish uchun sudga o‘z xulosalarini taqdim etadilar. Masalan, sud-tibbiy ekspertizasi, moliyaviy audit, psixologik ekspertiza kabilar jarayonning adolatli hal qilinishiga yordam beradi.

Guvohlar – guvohlar muayyan hodisalar to‘g‘risida axborotga ega bo‘lib, sudga dalillar taqdim etish uchun chaqiriladi. Ularning ko‘rsatmalari sud qaroriga bevosita ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Uchinchi shaxslarni ishga jalb qilish asoslari va tartibi – ba’zan sud ishini adolatli hal etish uchun uchinchi shaxslarni ishga jalb qilish zarur bo‘ladi. Uchinchi shaxslar ishning natijasiga bevosita yoki bilvosita ta’sir ko‘rsatuvchi manfaatlarga ega bo‘lishi mumkin.

Uchinchi shaxslarning turlari

Mustaqil talab qiluvchi uchinchi shaxslar

 • Ular ish natijasiga bevosita ta’sir qiluvchi mustaqil huquqqa ega bo‘lishadi.

 • Masalan, mulk nizolarida uchinchi shaxs mulk huquqi asosida ishtirok etishi mumkin.

Mustaqil talab qilmaydigan uchinchi shaxslar

 • Ular ish natijasiga qiziqish bildiruvchi tomon bo‘lib, taraflardan birining manfaatini himoya qiladi.

 • Masalan, sug‘urta kompaniyasi javobgar tomon manfaatida ishtirok etishi mumkin.

Uchinchi shaxslarni ishga jalb qilish tartibi

 • Sud tashabbusi bilan – agar sud uchinchi shaxsning ishtiroki ishning adolatli ko‘rib chiqilishi uchun zarur deb hisoblasa, uni ishga jalb qilishi mumkin.

 • Taraflarning iltimosnomasi asosida – da’vogar yoki javobgar uchinchi shaxsni ishga jalb qilish haqida iltimosnoma kiritishi mumkin.

 • Oliy instansiya qaroriga ko‘ra – agar yuqori instansiya sud ishida uchinchi shaxslarning manfaatlari buzilgan deb hisoblasa, ularni ishga jalb qilish bo‘yicha ko‘rsatma berishi mumkin.

Protsessual huquq normalarini to‘g‘ri qo‘llash odil sudlov tamoyillarini ta’minlashning asosiy omillaridan biridir. Ishda ishtirok etuvchi shaxslarning huquq va majburiyatlari aniq belgilanishi, uchinchi shaxslar esa qonuniy asosda ishga jalb qilinishi lozim. Sud amaliyotida protsessual qoidalarga rioya qilish sud qarorlarining qonuniyligi va adolatliligini kafolatlaydi, fuqarolar huquqlarining buzilishining oldini oladi hamda sud tizimiga bo‘lgan ishonchni oshiradi.

F.Murodov

Kogon tumanlararo iqtisodiy sudi raisi

Уй-жойга оид низоларнинг судларда кўришнинг ўзига хос хусусиятлари

Қонунчилигимизга кўра, мулкдор, ижарачи ва уларнинг оила аъзолари ўртасида уй-жой масаласида келиб чиққан низолар суд тартибида ҳал қилинади. Бундай низолар қаторига хусусан, уйга киритиш, уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиш, уйдан кўчириб чиқариш билан боғлиқ масалалар киради.

Ушбу тоифадаги ишларни кўришда моддий ва процессуал қонун нормаларини тўғри қўллаш муҳим аҳамиятга эга. Шу боис уларни судда кўриб чиқишнинг процессуал ҳусусиятлари қонунчиликда мустаҳкамланган. Бу борада Олий суд Пленумининг «Уй-жой низолари бўйича суд амалиёти тўғрисида»ги қарори қабул қилинган.

Энг аввало, судлар уй-жой билан боғлиқ низоларни ҳал қилишда уларни хусусий ёки давлат уй-жой фондига тегишли эканлигини аниқлаши лозим. Чунки уй-жойнинг ҳуқуқий мақомини аниқлаштирмасдан туриб, ушбу тоифадаги ишлар бўйича моддий ҳуқуқ нормасини қўллаш мумкин эмас.

Хусусий мулкида уйи, квартираси бўлган фуқаролар вояга етган оила аъзоларининг розилиги билан бошқа фуқароларни турар-жойга кўчириб киритишга, жисмоний ва юридик шахсларга белгиланган тартибда ижарага беришга ҳақлидирлар.

Мазкур тоифадаги ишларни кўришнинг ўзига хос хусусиятларидан бири шуки, низоли уйда яшовчи вояга етган барча шахслар тегишлилигича ишга жалб қилинади. Шу сабабли, судлар низоли уйда яшовчи вояга етган шахсларнинг доирасини аниқлаши ва уларни судга жалб қилиш чорасини кўриши лозим.

Уйга яшаш учун киритиш ҳамда турар-жойдан фойдаланишга бўлган ҳуқуқни йўқотган деб топиш тўғрисидаги даъволарни ҳал этиш жараёни ниҳоятда масъулиятлидир.

Бунда суд турар-жойга даъво қилувчи шахс Ўзбекистон Республикаси Уй-жой кодексининг 32-моддаси 2 ва 3-қисмларида қайд этилган шахслар сафига кириши ёки бошқа асос бўйича уйда яшашга бўлган ҳуқуқий ҳолатларини, қандай сабабларга кўра, яшамаётгани ва даъвони тўғри ҳал қилиш учун аҳамиятга эга бўлган бошқа ҳолатларни аниқлаши тақозо этилади. Шунга кўра, судлар мулкдорнинг оила аъзоларига кимлар киришини аниқлаши муҳим аҳамиятга эга.

Ўзбекистон Республикаси Олий суд Пленумининг 2004 йил 21 майдаги «Уй-жой низолари бўйича суд амалиёти ҳақида»ги қарори 5-бандига кўра,  мулкдорнинг оила аъзолари деб, у билан доимий бирга яшаётган хотини (эри) ва уларнинг фарзандлари тан олинади.

Эр-хотиннинг ота-онаси, мулкдор билан доимий яшаётган оилали фарзандлари, меҳнатга қобилиятсиз боқимандалар, шунингдек, мулкдор билан доимий бирга яшаётган фуқаролар, агар улар мулкдор билан умумий хўжалик юритаётган ва унинг турар-жойига рўйхатдан ўтган бўлса, мулкдорнинг оила аъзоси деб топилиши мумкин.

Шунингдек, мулкдорнинг хотини ёки эри, болалари, ота-онасидан бошқа шахсларни оила аъзоси деб топиш масаласини ҳал этишда суд уларнинг ижарачи ва унинг оила аъзолари билан муносабатларини, умумий хўжалик юритгани, бир-бирига ёрдам  кўрсатиб келгани ва оилавий муносабатлари мавжудлигини гувоҳлантирувчи ҳолатларни аниқлаши зарур.

Бундан ташқари судлар уй-жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиш ҳақидаги даъволарни кўришда даъвони қаноатлантиришга асос бўладиган махсус даъво муддати ўтган ё ўтмаганини аниқлаши шарт. Чунки Уй-жойкодексининг 52-моддасига мувофиқ муниципал, идоравий уй-жой фонди ва аниқ мақсадли коммунал уй-жой фондининг уйларидаги турар-жойни ижарага олувчи, унинг оила аъзолари ёки ижарага олувчи билан доимий яшаётган фуқаролар вақтинча бўлмаганларида турар жой олти ой муддат давомида унинг ҳисобида сақланади.

Вақтинча бўлмаганида фуқароларнинг турар жойи қуйидаги ҳолларда олти ойдан ортиқ муддатга сақланиб туради:

ҳарбий хизматга чақирилганда – чақирув бўйича ҳарбий хизматни ўташнинг бутун даври мобайнида;

контракт бўйича ҳарбий хизматга кирилганда – контракт бўйича ҳарбий хизматни ўташнинг бутун даври мобайнида;

иш шароитлари ва хусусияти бўйича чет элга хизмат сафарида бўлиши ёки таълим олиши муносабати билан талабалар, докторантлар ва бошқалар доимий яшаш жойидан вақтинча жўнаб кетганида – ушбу ишни бажариш, хизмат сафарида бўлиш ёки таълим олишнинг бутун даври мобайнида;

болалар тарбиялаш учун болалар муассасасига, қариндошларга ёки ҳомийларга, васийларга топширилганда – улар ушбу муассасада, қариндошлар ёки ҳомийлар, васийлар қарамоғида бўладиган бутун давр мобайнида.

Бунда болалар чиқиб кетган турар жойда оиланинг бошқа аъзолари яшаш учун қолган бўлиши тақозо этилади.

Шахс белгиланган муддатдан ортиқ давр мобайнида уйда бўлмаслиги оқибатида турар-жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб топилиши мумкин. Бу манфаатдор шахснинг даъвоси бўйича суд йўли билан амалга оширилади. Агар суд шахснинг белгиланган муддатдан ортиқ даврда яшамаслигини узрли сабаблар оқибатида юзага келган деб ҳисобласа, даъвони рад этади.

Бундан ташқари уй-жой мулкдорига нисбатан мазкур уй-жойда яшаш ҳуқуқини йўқотган деб топишга йўл қўйилмайди. Шуни ҳам қайд этиш керакки, нотариал тартибда тузилган уй-жой олди-сотди шартномасида сотувчи, унинг оила аъзолари ёки яшовчи бошқа шахснинг турар-жой рўйхатидан чиқиб кетиш муддати кўрсатилган бўлса, шу муддат тугаган кундан, муддат кўрсатилмаган бўлса, шартнома тузилган кундан эътиборан улар турар-жойдан фойдаланиш ҳуқуқини йўқотган деб ҳисобланади.

Хулоса қилиб айтганда, уй-жой низолари билан боғлиқ ишларнинг моддий ва процессуал қонун нормаларига риоя қилган ҳолда кўрилиши фуқароларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлашга хизмат қилади.

Файзиев Нодирбек Новрузович,

Фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси

Усмонов Зафар Акрамович,

Фуқаролик ишлари бўйича Ғиждувон туманлараро суди раиси

Алимент ундириш ҳақидаги низоларнинг судларда кўрилиши ва ушбу низоларнинг ўзига хос хусусиятлари

Янги таҳрирдаги Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг
XIV боби оила, болалар ва ёшлар деб номланган. Конституциянинг
77-моддасида, ота-оналар ва уларнинг ўрнини босувчи шахслар ўз фарзандларини вояга етгунига қадар боқиши, уларнинг тарбияси, таълим олиши, соғлом, тўлақонли ва ҳар томонлама камол топиши хусусида ғамхўрлик қилишга мажбур эканлиги белгилаб қўйилган.

80-моддасига асосан, вояга етган меҳнатга лаёқатли фарзандлар ўз ота-оналари ҳақида ғамхўрлик қилишга мажбурдирлар.

Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг V бўлими оила аъзоларининг ва бошқа шахсларнинг алимент мажбуриятларига бағишланган.

Мазкур бўлимда, ота-она ҳамда болаларнинг алимент ҳуқуқи ва мажбуриятлари, эр-хотинлар ва собиқ эр-хотинларнинг алимент мажбуриятлари, қариндошлар ва бошқа шахсларнинг алимент мажбуриятлари, алимент тўлаш тўғрисидаги келишув тузиш тартиби ва алиментларни тўлаш ва ундириш тартиби билан боғлиқ муносабатлар тартибга солинган.

Ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт. Вояга етмаган болаларига таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота (она)дан суднинг ҳал қилув қарорига ёки суд буйруғига асосан алимент ундирилади. Вояга етмаган болаларга алимент тўлаш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаганда ёки алимент ихтиёрий равишда тўланмаганда ва ота-онадан бирортаси ҳам алимент ундириш тўғрисида судга даъво ёхуд ариза билан мурожаат қилмаган ҳолларда, васийлик ва ҳомийлик органлари, шунингдек ўн тўрт ёшга тўлган бола вояга етмаган боланинг таъминоти учун ота ёки онадан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундириш тўғрисида даъво қўзғатишга ҳақлидир. Ота-она ва бола алоҳида-алоҳида яшаган тақдирда, васийлик ва ҳомийлик органлари, шунингдек ўн тўрт ёшга тўлган бола бир вақтнинг ўзида ота ва онадан вояга етмаган болаларнинг таъминоти учун алимент ундириш тўғрисида даъво қўзғатишга ҳақли.

Вояга етмаган болаларига алимент тўлаш ва уларга таъминот беришда ота-онанинг мажбуриятлари тенгдир. Вояга етган, меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига таъминот беришда ота-онанинг мажбуриятлари тенгдир.

Ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериш учун алимент тўлаш тартибини ўзаро келишган ҳолда белгилашга ҳақлидирлар. Вояга етмаган болаларига таъминот бериш учун алимент тўлаш тартиби ва шакли ҳақида ота-она ўртасидаги келишув қонунда белгиланган қоидаларга ва боланинг манфаатларига зид бўлмаслиги керак.

Агар вояга етмаган болаларига таъминот бериш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаса, уларнинг таъминоти учун алимент суд томонидан ота-онанинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадининг

бир бола учун — тўртдан бир қисми;

икки бола учун — учдан бир қисми;

уч ва ундан ортиқ бола учун — ярмиси миқдорида ундирилади.

Бу тўловларнинг миқдори тарафларнинг моддий ёки оилавий аҳволини ва бошқа эътиборга лойиқ ҳолатларни ҳисобга олган ҳолда суд томонидан камайтирилиши ёки кўпайтирилиши мумкин. Ҳар бир бола учун ундириладиган алимент миқдори қонунчилик билан белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 26,5 фоизидан кам бўлмаслиги керак.

Ота-она вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига таъминот бериши шартдир. Вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига таъминот бериш ота-онанинг келишувига биноан амалга оширилади. Ота-она ўртасида бундай келишувга эришилмаган тақдирда низо суд тартибида ҳал қилинади. Ота-онадан вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига ундириладиган алиментнинг миқдори суд томонидан алимент тўлаши шарт бўлган ота-онанинг оилавий ва моддий аҳволи ҳисобга олиниб, ҳар ойда пул билан тўланадиган қатъий суммада белгиланади.

Ота-онадан болаларга ундириладиган алимент миқдори алимент тўловчининг ойлик иш ҳақига ва (ёки) бошқа даромадига нисбатан улушлар ҳисобида ёки пул билан тўланадиган қатъий суммада белгиланиши мумкин. Алимент тўлаши шарт бўлган ота-онанинг иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромади доимо бир хилда бўлмай, ўзгариб турса ёхуд даромадининг бир қисмини натура тарзида оладиган бўлса, шунингдек даромаддан улуш тарзида алимент ундириш имконияти бўлмаса ёинки ота-она расман белгиланган иш ҳақи ёки даромадга эга бўлмаса, вояга етмаган болаларнинг таъминоти учун тўланиши лозим бўлган алимент миқдори ҳар ойда пул билан тўланадиган қатъий суммада белгиланиши мумкин.

Ота-она фавқулодда ҳолатлар (боланинг оғир шикастланиши, касал бўлиши ва бошқалар) туфайли келиб чиққан, боланинг таъминоти учун зарур бўлган қўшимча харажатларда иштирок этиши шарт.

Қўшимча харажатларда иштирок этишдан бош тортган ота (она)дан суд уларнинг оилавий ва моддий аҳволини ҳисобга олиб, қўшимча харажатларни қисман пул билан тўланадиган қатъий суммада ундириш ҳақида ҳал қилув қарори чиқариши мумкин.

Алимент Ўзбекистон Республикаси ҳудудида ва унинг ташқарисида пул ёки натура тарзида олинган барча турдаги даромадлардан ушлаб қолинади. Чет эл валютасида олинадиган даромадлар алимент ундириладиган кунда амалда бўлган Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг расмий курси бўйича сўмларда ҳисобланади.

Алимент тўлаётган ота-онанинг бошқа вояга етмаган болалари бўлиб, ундан қонунда белгиланган миқдорда алимент ундирилганда ўша болалар алимент олаётган болаларга нисбатан моддий жиҳатдан камроқ таъминланиб қоладиган бўлса, шунингдек алимент тўлаётган ота (она) ногиронлиги бўлган шахс бўлиб, моддий жиҳатдан қийналиб келаётган бўлса ёки алимент олаётган шахс мустақил даромадга эга бўлган тақдирда, алимент миқдори суд томонидан камайтирилиши мумкин. Агар вояга етмаган бола давлат ёки нодавлат муассасаларининг тўлиқ таъминотида бўлса, суд алимент тўлаётган ота ёки онанинг моддий аҳволини ҳисобга олиб, тўланаётган алимент миқдорини камайтириш ёки уни алимент тўлашдан озод қилиш ҳақида ҳал қилув қарори чиқариши мумкин. Алимент миқдорини камайтириш ёки уни тўлашдан озод қилиш учун асос бўлган ҳолатлар тугаганда манфаатдор тараф алимент қонунда белгиланган миқдорда ундирилишини талаб қилиб, судга мурожаат этишга ҳақли.

Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалар меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож ўз ота-онасига таъминот беришлари ва улар тўғрисида ғамхўрлик қилишлари шарт. Ота-онасининг давлат ва нодавлат муассасалари қарамоғида эканлиги вояга етган меҳнатга лаёқатли болаларни ота-она ҳақида ғамхўрлик қилиш ва уларга моддий ёрдам кўрсатиш мажбуриятидан озод қилмайди. Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалар ўз ота-онасига ихтиёрий равишда моддий ёрдам беришдан бўйин товласалар, таъминот миқдори болаларнинг оилавий ва моддий аҳволини ҳисобга олган ҳолда суднинг ҳал қилув қарорига асосан белгиланади. Ота-она, алимент ундириш ҳақидаги талабни ўз болаларининг бирига ёки бир нечтасига нисбатан қўйганлигидан қатъи назар, алимент миқдорини белгилашда суд вояга етган, меҳнатга лаёқатли болаларнинг барчасини ҳисобга олиши лозим. Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалардан алимент ундириш низоси узил-кесил ҳал бўлгунга қадар судья шу низо бўйича вақтинча тўлаб турилиши лозим бўлган суммани кўрсатиб, ажрим чиқариши мумкин. Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалардан ундирилаётган алимент миқдори қонунчиликда белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 11,75 фоизидан кам бўлмаслиги керак.

Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалар ота-онасининг касаллигига ва бошқа узрли сабабларга кўра қилинадиган қўшимча харажатларда иштирок этишлари шарт. Вояга етган, меҳнатга лаёқатли болалар томонидан қўшимча харажатлар ихтиёрий равишда қопланмаса, талаб қилинаётган сумма суд тартибида ундирилиши мумкин.

Алимент ундириш тўғрисидаги суднинг ҳал қилув қарори ёки суд буйруғи қонунчиликда белгиланган тартибда ижро этилади. Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 266-моддасига асосан, алиментлар ундириш тўғрисидаги ҳал қилув қарорлари дарҳол ижрога қаратилади.

Вояга етмаган ёки вояга етган меҳнатга лаёқатсиз, ёрдамга муҳтож болаларига алимент тўлаш ҳақидаги суднинг ҳал қилув қарорини бажаришдан бўйин товлаган шахслар ушбу Кодекснинг 79-моддасига асосан ота-оналик ҳуқуқидан маҳрум қилиниши ёки жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин. Ота-онасига моддий ёрдам бериш тўғрисидаги суднинг ҳал қилув қарорларини бажармаслик жиноий жавобгарликка сабаб бўлади.

Файзиев Нодирбек Новрузович,

Фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси

Усмонов Зафар Акрамович,

Фуқаролик ишлари бўйича Ғиждувон туманлараро суди раиси

ҚАРЗ МУНОСАБАТЛАРИДА ТИЛХАТНИНГ АҲАМИЯТИ

Symbol of law and justice in the empty courtroom, law and justice concept.

Бугунги кунда қарз олиб уни бермаётганларни кўплаб учратамиз, хўш қарз берилгандан сўнг уни қайтариб олиш учун қонунчиликда назарда тутилган асослардан хабаримиз нечоғлик.

Судга мурожаат қилаётган фуқаролар баъзи ҳолатларда қарз мажбурияти бўйича тилхат талаб этилганда уни тақдим эта олишмайди, қарздор эса тилхат бўлмаганлиги боис ўз-ўзидан мажбуриятини тан олмайди.

Тўғри, амалдаги Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 3-моддасига мувофиқ, ҳар қандай манфаатдор шахс бузилган ёки низолашилаётган ҳуқуқи ёхуд қонун билан қўриқланадиган манфаатини ҳимоя қилиш учун фуқаролик суд ишларини юритиш тўғрисидаги қонунчиликда белгиланган тартибда фуқаролик ишлари бўйича судга (судга) мурожаат қилишга ҳақли.

Судга мурожаат қилиш ҳуқуқи Конституциямизда ҳам мустаҳкамланган бўлиб, хусусан 55-моддасига кўра, Ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг ҳамда бошқа ташкилотларнинг, улар мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади.

Бироқ, қарз муносабатида олди-бердини тегишли тартибда расмийлаштирмаслик тушунмовчиликлар юзага келиши ва ушбу жараёнда қатшанувчи шахслар ўртасида норозиликлар юзага келишига сабаб бўлади.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 735-моддасига кўра, қарз олувчи олинган қарз суммасини қарз шартномасида назарда тутилган муддатда ва тартибда қарз берувчига қайтариши шарт.

Агар қарз суммасини қайтариш муддати шартномада белгиланган бўлмаса, қарз олувчи уни қарз берувчи қарзни қайтариш ҳақида талаб қўйган кундан бошлаб ўттиз кун мобайнида қайтариши керак.

Фоизсиз қарз суммаси қарз олувчи томонидан муддатидан олдин қайтарилиши мумкин.

Фоиз эвазига берилган қарз суммаси, агар қарз шартномасида кўзда тутилган бўлса ёки қарз берувчининг розилиги билан, муддатидан олдин қайтарилиши мумкин.

Фуқаролик кодекси 733-моддасининг 3-қисмига мувофиқ, агар қарз олувчининг тилхати ёки унга қарз берувчи томонидан муайян сумма ёки муайян миқдордаги ашёлар топширилганлигини тасдиқлайдиган бошқа ҳужжат мавжуд бўлса, қарз шартномаси ёзма шаклда тузилган ҳисобланади.

Қонун ижросини суд амалиётдан бир мисолга қаратсак, судга даъвогар Т. жавобгар С. нисбатан даъво ариза билан мурожаат қилиб, жавобгар ундан  100.000 рубл миқдорида қарз берганлигини, мазкур ҳолат юзасидан ИИБга мурожаат қилганлигини, мурожаат ижобий ҳал этилмаганлигини, шу сабабли судга мурожаат қилишга мажбур бўлганлигини таъкидлаб, жавобгардан унинг фойдасига 100.000 рубл доллари миқдоридаги қарзни ундириб беришни сўраган.

Суд муҳокамасида жавобгар С. Т.дан қарз олмаганлигини, тилхати мавжуд эмаслиги, ИИБ томонидан ҳам даъвогарнинг важлари ўз исботини топмаганлиги сабабли даъвони рад этишни сўраган.

Аниқки суднинг ҳал қилув қарори билан ишда қарз берилганлигини тасдиқловчи далил ҳужжатлар (тилхат, қарз шартномаси) мавжуд эмаслиги сабабли даъво талаби қаноатлантиришдан рад этилди.

Фуқаро “Т” бу ҳолатда Фуқаролик кодексининг 108-моддасида кўзда тутилганидек, фуқаролар ўртасидаги белгиланган базавий ҳисоблаш миқдорининг ўн бараваридан ортиқ суммадаги битимлар, қонунда белгиланган ҳолларда эса — битим суммасидан қатъи назар, бошқа битимлар – оддий ёзма шаклда тузилиши лозимлиги ҳақидаги талабга риоя қилганда эди, балки келишмовчилик юзага келмаган бўларди.

Яна бир ҳолатда, даъвогар Ю. судга жавобгар Я.га нисбатан даъво ариза билан мурожаат қилиб, жавобгардан 2500 АҚШ доллари миқдоридаги қарзни ундиришни сўраган.

Суднинг ҳал қилув қарори билан даъво аризаси қаноатлантирилган.

Аниқланишича, фуқаро Я. томонидан 2024 йил 17 ноябрда ёзилган тилхатда у Ю.дан 2500 АҚШ доллари миқдорида қарзи борлиги, қарзини 1 ой муддатга қайтариб беришини қайд этган. Суд муҳокамасида жавобгар олинган қарз суммасини қайтарганлигини баён этган бўлса-да, исботлаш воситаси бўладиган далил ҳужжатни тақдим эта олмади.

Хулоса ўрнида, ёдда тутиш лозим бўлган ягона ҳолат бу қарз шартномасини тўғри расмийлаштириш ва қарзни ўз вақтида қайтариш ҳисобланиб, қарз берувчи ва қарз олувчи асрлар давомида амалда бўлган миллий удумларимизга, амалдаги қонун талабларига риоя қилсалар, фуқаролар ўртасида турли низолар келиб чиқиши ва ортиқча оворагарчиликка барҳам берилади.                                   

Ў.С.Разиков

фуқаролик ишлари бўйича

Пешку туманлараро суди раиси

М.А.Матякубов

фуқаролик ишлари бўйича

Пешку туманлараро суди судьяси

ПЕНЯ МИҚДОРИНИНГ КАМАЙТИРИЛИШИ АСОСИ ҚОНУН БИЛАН МУСТАҲКАМЛАНГАН

Мамлакатимизда тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш учун кент имкониятлар яратилган бўлиб, бу борада иқтисодий соҳа ривожлангани сайин шартномавий муносабатлардан юзага келадиган низоли масалаларда судларга мурожаатлар кўпайиши табиий ҳолдир.

Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 263-моддасига кўра, неустойка тўлаш тарафларнинг келишувида назарда тутилган ёки тутилмаганлигидан қатъи назар, кредитор қонунда белгиланган неустойка (қонуний неустойка)ни тўлашни талаб қилишга ҳақли.

Даъвогар Ўзбекистон Республикаси Давлат активларини бошқариш агентлигининг Бухоро вилоят ҳудудий бошқармаси жавобгар К.Толибовдан (исм фамилиялар ўзгартирилди) 2022 йил 31 октябрда Пешку тумани “Ч” МФЙ ҳудудида жойлашган 0000-сонли лот бўйича 0,1208 гектар бўлган кўп қаватли уй-жой бинолари ва мажмуаларини қуриш учун ер участкасини ижара ҳуқуқи асосида сотиш бўйича олди-сотди шартномаси бўйича тўловларни ўз вақтида тўламаганлиги учун 110.057.972 сўм пеняни ундиришни сўраган.

Иш ҳолатларидан кўринишича, Ўзбекистон Республикаси Давлат активларини бошқариш агентлигининг Бухоро вилоят ҳудудий бошқармаси ва фуқаро Ҳайитова Диловар Рахмоновна ўртасида 2022 йил 31 октябрда Пешку тумани “Ч” МФЙ ҳудудида жойлашган 3351557-сонли лот бўйича 0,1208 гектар бўлган кўп қаватли уй-жой бинолари ва мажмуаларини қуриш учун ер участкасини ижара ҳуқуқи асосида сотиш бўйича (866.520.000 сўмлик) олди-сотди шартномаси тузилган.

Шартноманинг 3.1-бандига кўра, харидор ер участкасини сотиб олиш учун шартномадаги график асосида тўловларни Бухоро вилоят Давлат активлари бошқармаси фойдасига ҳар ойнинг 3 санасида тўлаш мажбуриятини олган, ушбу шартноманинг 6.2-бандига кўра “мазкур шартноманинг 3.1-бандига мувофиқ, сотиб олиш тўловлари ўз вақтида тўланмаган тақдирда, харидор ҳар бир кечиктирилган кун учун ўз вақтида тўланмаган тўловларнинг 0,4 фоизи миқдорида, лекин ўз вақтида тўланмаган тўлов қийматининг 50 фоизидан ортиқ бўлмаган миқдорда буюртмачига пеня тўлайди”- деб кўрсатилган.

Фуқаролик кодекснинг 326-моддасига кўра, агар тўланиши лозим бўлган неустойка кредиторнинг мажбуриятини бузиш оқибатларига номутаносиблиги кўриниб турса, суд неустойкани камайтиришга ҳақли. Бунда қарздор мажбуриятни қай даражада бажарганлиги, мажбуриятда иштирок этаётган тарафларнинг мулкий аҳволи, шунингдек кредиторнинг манфаатлари эътиборга олиниши керак.

Суд алоҳида ҳолларда қарздор ва кредиторнинг манфаатларини ҳисобга олиб, кредиторга тўланиши лозим бўлган неустойкани камайтириш ҳуқуқига эга.

Кодекснинг 335-моддасига кўра, агар кредитор қасддан ёки эҳтиётсизлик туфайли мажбуриятни бажариш мумкин бўлмаслиги юз беришига ёки бажармаслик туфайли етказилган зарар миқдорининг кўпайишига кўмаклашган бўлса, шунингдек кредитор мажбуриятни бажармасликдан етказилган зарарни камайтириш чораларини қасддан ёки эҳтиётсизлик туфайли кўрмаган бўлса, суд ишнинг ҳолатларига қараб тўланадиган ҳақ миқдорини камайтиришга ёки кредиторга ҳақ тўлашни батамом рад этишга ҳақли.

Суд 110.057.972 сўм пеня ундириш ҳақидаги даъво талабини муҳокама қилиб, пеня миқдори кўпайишига даъвогарнинг ўзи ҳам сабабчи эканлигини, жавобгар ҳомиладор бўлиб, ўзи ва турмуш ўртоғи ишсиз эканлигини, ҳозирда моддий жиҳатдан қийналиб қолганлигини, мазкур ҳолатда суд пеня миқдорини камайтиришга ҳақли эканлигини инобатга олиб, амалда 110.057.972 сўм пеня ундирилиши лозим бўлса-да, талабни қисман қаноатлантириб жавобгардан даъвогарнинг фойдасига 10.000.000 сўм миқдорида пеня ундиришни лозим топган.

Судга мурожаат қилиш ҳуқуқи Конституциямизда ҳам мустаҳкамланган бўлиб, хусусан 55-моддасига кўра, Ҳар кимга ўз ҳуқуқ ва эркинликларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг ҳамда бошқа ташкилотларнинг, улар мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари, ҳаракатлари ва ҳаракатсизлиги устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади.

Хулоса ўрнида, эсда тутиш лозим бўлган ягона ҳолат бу шартнома шартларига қатъий риоя қилиш, мажбуриятни ўз муддатида бажариш – шартнома иштирокчилари ўртасида муносабатлар давом этишининг асоси бўлиб хизмат қилади.                                   

Изоҳ: мақола қонуний кучда бўлган суд қарори асосида тайёрланди.

Ў.С.Разиков

фуқаролик ишлари бўйича

Пешку туманлараро суди раиси

М.А.Матякубов

фуқаролик ишлари бўйича

Пешку туманлараро суди судьяси

Skip to content